| |
| |
  |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
Onrust in Harderwijk - door Vilan van de Loo |
|
|
geplaatst 17 juni 2024 |
|
|
|
|
|
|
|
|
Onrust in Harderwijk |
|
|
|
|
|
Velen, zeer velen vertrokken midden negentiende
eeuw naar de Oost. Een aantal van deze mannen kwam terug. Ik
volg in mijn onderzoek het spoor van de jonge Karel van der
Heijden, in deze tijd vertrekkend uit het Nieuwe Diep en ik
dacht aan Harderwijk. |
|
|
|
|
|
 |
|
|
Schilderij: Het transport der kolonialen uit Rotterdam -
Isaac Israels |
|
|
|
Daar was het bepaald onrustig. Het Koloniaal
Werfdepot veroorzaakte al problemen, maar nu waren er ook de
terugkomers uit Indië, een vroege generatie Indië-veteranen, die
niet gesneuveld waren en niet bezweken waren aan een ziekte. De
meesten van die terugkomers hadden kameraden zien sterven. Hoe
kom je dan terug in Nederland, na je legertijd, wat moet je? In
het Receuil militair (1842) las ik over de situatie.
Directeur-generaal van Oorlog F.C. List formuleerde het zo: |
|
|
|
|
|
Van tijd tot tijd zijn er bij mijn Departement
klagten ingekomen wegens ongeregeldheden, die meermalen door uit
Oost- Indië teruggekeerde en ter reede van het Vaderland
ontscheepte militairen, gedurende den marsch, die deze lieden
gewoonlijk van het punt waar zij debarqueren, naar Harderwijk,
waar hun het paspoort wordt uitgereikt, te maken hebben worden
begaan, en bepaaldelijk wegens het misbruik, hetwelk door hen,
al aanstonds na hunne ontscheping, van sterken drank wordt
gemaakt, welk laatste vooral daaraan schijnt te moeten worden
toegeschreven, dat aan zoodanige manschappen, bij het verlaten
van den bodem waarop zij de reis naar herwaards hebben volbragt,
door de scheepsgezagvoerders, eene som gewoonlijk van f 20,50
wordt uitbetaald, voor het bedrag namelijk van twee maanden
soldij, hetwelk aan de uit Oost -Indië repatriërende militairen,
voor de reis wordt toegekend. |
|
|
|
|
|
Wat hier staat is: de mannen marcheren na het
ontschepen naar Harderwijk, daar krijgen ze een paspoort en twee
maanden soldij, omgerekend bijna 500 euro. Vervolgens gaan ze
aan de drank, wat leidt tot ruzies, gevechten en opstootjes, dat
zijn de 'ongeregeldheden'. |
|
|
|
|
|
Natuurlijk. Hoe moest je wennen in Nederland,
waar moest je heen, je was ánders na de Oost en de oorlogen daar
en hier begreep niemand dat. Kassian, al die mannen, nergens
meer thuis. |
|
|
|
|
|
Het protestantse Harderwijk wist met de
ontspoorde terugkeerders geen raad. Christelijke naastenliefde
schoot hier tekort. De overheid moest maar ingrijpen. |
|
|
|
|
|
Die dacht erover na. Hij toonde wat begrip. Want
deze terugkeerders hadden 'vele ontberingen' doorstaan en
bevonden zich 'veelal in eenen berooiden toestand'. Ontsporen
ging dan bijna vanzelf. Zo gaan de dingen, was de reactie van
directeur List, die zelf een militaire achtergrond had. Hij
schonk een vingerhoedje empathie, niet veel maar iets. Aan de
oorzaken van de ontsporing werd voorbij gegaan; er bestond geen
opvang en zorg zoals Bronbeek dat ruim 20 jaar later zou geven.
De oplossing was vooralsnog: de greep op deze veteranen
versterken. |
|
|
|
|
|
Directeur List richtte een administratie in met
meldingsplichten, toezicht door oversten en
uitbetalingsregelingen. Controle. Systemen. Dwang. |
|
|
|
|
|
Dergelijke maatregelen zullen de reputatie van
deze militairen geen goed hebben gedaan, maar de roep van het
leger overzee bleef. Mannen scheepten zich in, op zoek naar
avontuur, eer of een broodwinning. In 1841 vertrok dus ook Van
der Heijden, die net een paar maanden eerder 15 jaar was
geworden |
|
|
|
|
|
Vilan van de Loo publiceert over militair Indië.
Momenteel werkt ze aan een biografie van Karel van der Heijden.
Via de Indischeschrijfschool.nl helpt ze mensen uit verhaal op
papier te zetten. |
|
|
|
|
|
 |
In de serie "MILITAIR' vertelt Vilan van
de Loo over wat ze ontdekt tijdens haar onderzoek naar
Karel van der Heyden |
| |
|
Vilan publiceert over militair Indie en
helpt via de Indische
schrijfschool.nl mensen
hun verhaal op papier te zetten. |
| |
|
Vilan is tevens redactielid van ons
Bronbeek Bulletin. |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
