| |
| |
  |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
................ |
Katjangs in Colditz: |
|
| |
Tijdelijke tentoonstelling
Erewoord Weigeraars 31 aug 2018 - 31-12-2018 |
|
| |
op verzoek opnieuw geplaatst |
|
| |
|
|
| |
|
|
| |
De tentoonstelling werd in opdracht van Museum
Bronbeek samengesteld door Herman Keppy en Esther Wils. Met veel
foto’s, illustraties, originele documenten, en voorwerpen uit de
collecties van Museum Bronbeek, het Nederlands Instituut voor
Militaire Historie (NIMH), en particuliere collecties, waaronder
die van verzamelaar Johan van Hoppe en de familie Goedkoop.
|
|
| |
|
|
| |
(foto NIMH) |
| |
|
| |
Jonge KNIL-cadetten van de Koninklijke Militaire
Academie en een stoker (midden met stropdas) van de Koninkijke
Marine in hun verblijf in kamp Juliusburg. |
| |
Van links naar rechts Oscar Drijber, Hans von
Seydlitz Kurzabach, Ary Ligtermoet, Frits Geerligs, Aak Hageman,
Willem de Lange (KM) Bill Grijzen, Hans Witjens, Charley Linck
en Frans van der Schraar. |
| |
|
| |
Allen geboren in Nederlands Indië.
De toen twintigjarige Willem/Wim was de enige onderofficier die
niet tekende. Hij belandde met 56 officieren en twaalf cadetten
van de Koninklijke Militaire Academie (KMA) in Colditz. Daar
bleek hij een meester in het maken van nepbouwsels die anderen
de kans gaven te ontsnappen. Zo bouwde hij een valse wand,
waarachter een groep mannen zich verborg om ’s nachts te
vluchten. Ook verving hij grendels op een luik door
namaakexemplaren van zwart glas. Vluchtelingen konden het luik
daardoor op een geschikt moment makkelijk openen. De Lange wilde
na de oorlog naar de officiersopleiding, maar dat werd
geweigerd. Tot in de jaren tachtig ijverden oud-kampgenoten,
inmiddels prominente officieren, voor erkenning, maar zonder
succes.
|
| |
|
| |
 |
| |
foto geertje Besselink |
|
|
| |
Katjongs in Colditz |
| |
|
| |
Toespraak cdt KTOMM Bronbeek, kolonel Karel van
Dreumel. In zijn toespraak het verhaal achter deze
tentoonstelling. Aan het eind van zijn toespraak reikte cdt
Bronbeek het Mobilisatie-Oorlogskruis uit aan de broer van
Willem de Lange, Philip de Lange. |
| |
|
| |
|
| |
Zeer geëerde gasten, dames en heren. |
| |
|
| |
Wie naar de foto’s in de tentoonstelling Katjongs
in Colditz kijkt, ziet naast een paar gedistingeerde oudere
officieren vooral vitale, knappe jonge kerels, katjongs, in de
kracht van hun leven. |
| |
|
| |
Zij kozen krijgsgevangenschap. Toen de Duitse
bezetter na de pijnlijke capitulatie van de Nederlandse
strijdkrachten in mei 1940 de krijgsgevangen gemaakte
Nederlandse officieren, onderofficieren en manschappen naar huis
terugstuurden, namen zij een aanzienlijk risico. Hoe voorkom je
dat zij, met name de beroepsmilitairen onder deze lieden, bij de
eerst mogelijke gelegenheid de wapenen weer opnemen? |
| |
|
| |
Zij zochten de oplossing in de in juli 1940
opgestelde erewoordverklaring: |
| |
'Hierdoor verzeker ik op eerewoord dat ik
gedurende dezen oorlog althans zoolang Nederland zich met het
Duitsche Rijk in oorlogstoestand bevindt aan geen enkel front
noch direct , noch indirect zal deelnemen aan den strijd tegen
Duitschland. Ik zal geen handeling begaan of verzuim plegen
waardoor het Duitse Rijk schade van welke aard ook, zou kunnen
lijden.’ |
| |
|
| |
Het ondertekenen ervan voelt als verraad, als
toegeven aan de onbeschofte macht die ons overlopen heeft en
staat lijnrecht tegenover de militaire natuur. Niet tekenen
betekent onontkoombaar afvoer in Duitse krijgsgevangenschap
onder achterlating van alles wat je lief is, van iedereen die je
thuis nodig heeft zonder enige garantie voor je eigen
veiligheid. Een duivels dilemma. Toegeven aan de bezetter of
huis en haard in de steek laten. |
| |
|
| |
Met begrip daarvoor verklaart het nog
overgebleven Nederlandse militaire leiderschap (in de woorden
van de Koninklijke Marine) dat
‘ieder persoonlijk te beslissen heeft, wat hij in deze meent te
moeten doen, doch dat ik het tekenen der verklaring niet in
strijd acht met den officierseed en daarin niet een
ontoelaatbare handeling zie’. 12400 Nederlandse onderofficieren
en ondergeschikten en 2000 beroepsofficieren tekenen de
verklaring. |
| |
|
| |
68 officieren, geleid door woede,
eergevoel en/of dadendrang zeggen ‘nee!’ en weigeren
te tekenen. Naast de Nederlandse opperbevelhebber, generaal
Winkelman en vijf van zijn generaals bestaat een groot deel van
hen uit katjongs, waaronder twaalf cadetten van de Koninklijke
Militaire Academie. |
| |
|
| |
Meer dan de helft van hen geboren in voormalig
Nederlands Indië.
Een heldendaad of achteraf gezien de weg van de minste
weerstand? Gekozen voor het relatief veilige krijgsgevangenen
bestaan? Weg van de ontberingen van de bezetting? Weg van de
kans om actief verzet te plegen? Weglopen van de
verantwoordelijkheden thuis? |
| |
|
| |
Eer en principes zijn leuk, maar daar kocht thuis
niemand iets voor. Waren de tekenaars dan lafaards?
Verkwanselden zij hun principes. Vele tekenaars braken
uiteindelijk hun eed, gingen in het verzet en uiteindelijk
werden zij alsnog in krijgsgevangenschap gevoerd. |
| |
|
| |
De weigeraars werden afgevoerd naar Schloss
Colditz. Onder een relatief gunstig regime, relatief, wisten zij
hun moreel hoog te houden door een bewonderenswaardig behoud van
discipline en, zoals het een officier in krijgsgevangenschap
betaamt, het met volharding uitvoeren van een aanhoudende
ontsnappingsoperatie. Misschien is een ontsnappingsindustrie een
beter woord. Hun gevangenschap in Colditz en de omzwervingen
door het Derde Rijk die lopende de oorlog volgden, spreken
daardoor buitengewoon tot de verbeelding. |
| |
|
| |
Laten we genieten van de prachtige en niet minder
dan verbazingwekkende ontsnappingsverhalen die de
tentoonstelling ons laat zien, maar laten we niet uit het oog
verliezen, dat hier sprake is van gevangenschap, onderdrukking,
ontbering en vooral een altijd prominent aanwezig acuut
levensgevaar voor alle betrokkenen. |
| |
|
| |
Ik kan, als officier van de Nederlandse
Krijgsmacht, niet door de prachtige tentoonstelling Katjongs in
Colditz lopen zonder geïnspireerd te raken. Zonder anderen te
kort te doen, kan ik een steeds opnieuw opwellend gevoel van
grote waardering, bewondering en trots eenvoudigweg niet
onderdrukken. |
| |
|
| |
Ik citeer daarom ook graag, met respect, de in
1942 uitgegeven verklaring namens Hare Majesteit Koningin
Wilhelmina:
‘Hoewel Hare Majesteit zich hoogstderzelver oordeel over de
motieven van de Nederlandse militairen, die de belofte aflegden
om niet meer tegen Duitschland te strijden wenscht voor te
behouden, kan namens Hare Majesteit grote waardering voor hun
standpunt worden kenbaar gemaakt aan officieren die de belofte
niet afgaven.’ |
| |
|
| |
Hun heldhaftig optreden verdient ons volle
respect en onze eeuwigdurende aandacht. Ik bedank een ieder,
binnen en buiten Bronbeek, die de tentoonstelling Katjongs in
Colditz, dit prachtige eerbetoon, mogelijk gemaakt heeft. |
| |
|
| |
Heel in het bijzonder natuurlijk dhr. Herman
Keppy, mevr. Esther Wils en de aanwezige nabestaanden, die deze
openingsdag met hun aanwezigheid zo bijzonder maken.
Een monument voor een groep dapper kerels, die met rechte rug en
militaire eer overeind wisten te blijven in de nazistorm, die
ons land en de wereld tot in zijn fundamenten deed kraken. |
| |
|
| |
Dames en heren. ik heb in mijn toespraak één
aspect weg gelaten. In de groep katjongs in Colditz zat een
vreemde eend in de bijt. Eén enkele manschap, stoker der
tweede klasse Jan Willen de Lange van de Koninklijke Marine,
weigert óók de eerewoordverklaring te ondertekenen. |
| |
|
| |
Aangezien alle andere weigeraars officieren
waren, kwam hij, onbedoeld, samen met deze groep in Colditz
terecht. Colditz was echter een gevangenenkamp voor officieren.
Zijn verblijf daar zou daarom van korte duur geweest zijn als de
commandant van het Nederlandse krijgsgevangenendetachement,
majoor Engles, daar niet met een list een stokje voor had
gestoken. Hij maakte de Duitse bewakers wijs, dat Wim de Lange
een adelborst (officier in opleiding) van de Koninklijke Marine
was. |
| |
De smoes werd gekocht en Wim bleef een van de
Colditz katjongs. Zijn technische kennis maakte hem tot een
onvervangbaar lid van de ontsnappingsorganisatie. Daarmee
leverde hij een essentiële bijdrage aan vluchtpogingen, maar het
bezegelde ook zijn eigen lot. Als technische spil van de
organisatie mocht hij zelf niet ontsnappen en kreeg hij de
opdracht in krijgsgevangenschap te blijven. |
| |
|
| |
Na de bevrijding weigert de Koninklijke Marine
hem een opleidingsplaats, als échte adelborst, aan het
Koninklijk Instituut voor de Marine. Er lijkt ook al geen echte
waardering te zijn voor zijn heldhaftig optreden in het
katjongteam en teleurgesteld verlaat Wim de militaire dienst.
Hij weet uiteindelijk een succesvolle civiele loopbaan op te
bouwen. Wim overlijdt echter veel te vroeg op 56 jarige
leeftijd. Van tastbare waardering voor zijn heldhaftige en
doorslaggevende optreden is dus nooit sprake geweest. |
| |
|
| |
|
| |
|
| |
 |
| |
foto' Geertje Besselink |
| |
|
| |
(Kolonel van Dreumel richt zich tot de broer van
Willem/Wim de Lange).....Mijnheer
Philip de Lange, 73 jaar na
de oorlog en dus veel te laat, heb ik echter de eer om, vandaag,
met het grootst mogelijke respect, namens de Minister van
Defensie, stoker der tweede klasse Jan Willem de Lange, postuum
te mogen onderscheiden met het Mobilisatie Oorlogskruis. Daarmee
uiting gevend aan de dankbaarheid van Nederland en het
Nederlandse volk....... |
| |
|
| |
 |
| |
foto Geertje Besselink |
| |
|
| |
Kolonel van Dreumel, Herman Keppy, Esther Wills
en enkele nabestaanden van de erewoord weigeraars |
| |
|
| |
 |
| |
foto geertje Besselink |
| |
|
| |
Philip de Lange, Hans Goedkoop en nabestaande
erewoordweigeraar |
| |
|
| |
-◊-
Interview Herman Keppy op radio 1 VPRO
|
| |
-◊-
Bronbeek Bulletin Okt nov 2018 met een
stuk over deze tentoonstelling |
| |
|
| |
|
