|
|
|
NIEUWS |
|
|
|
Oorlog in Indie, Jack Boer,
bevrijder van 2384 Nederlanders uit de Werfstraat gevangenis in
Soerabaja
|
|
eerder
geplaatst 12 april 2016 |
|
|
Twee dagen na de Japanse capitulatie proclameerde
Soekarno en Mohammed Hatta de onafhankelijkheid van de Republiek
Indonesië. In de maanden daarna destabiliseerde de Indonesische
samenleving en uiteindelijk werden in Soerabaja honderden
Europeanen en Indo-Europeanen opgepakt en gedood. |
|
|
Op 15 oktober 'Bloedige Maandag'
1945 werd een groot aantal Nederlanders door de
PRI (Pemoeda Repoeblik Indonesia)
uit hun huizen gehaald en
naar de Simpangclub, een sociëteit, gebracht, die toen in
functie was als hoofdkwartier van nationalistische pemoeda's.
Naast de Nederlanders waren ook Ambonezen
en Timorezen doelwitten voor de arrestatieteams. Deze
minderheden stonden bekend om hun steun aan de
Nederlanders en moesten dus worden opgesloten. Directe
aanleiding was het "vlagincident" op het Oranjehotel van 19
sept.
1945, wat vooraf ging aan 15 okt "bloedige maandag" in Soerabaja.
Dit was het begin van de revolutie in
Soerabaja. |
|
|
|
De pemoeda's gingen vrij systematisch te
werk, wijk voor wijk kamden ze uit. Later kwam ook de
BKR (Badan Keamanan Rakjat/ Volksveiligheid-organisatie)
in actie, voornamelijk bij het transporteren van de
gevangenen. |
|
|
|
Veel Europeanen, voornamelijk degene uit de
Goebeng en Darmo wijken, brachten eerst gedwongen een bezoek aan
de Simpang Club. Hier had de PRI namelijk een soort
provisorische rechtbank georganiseerd. De gevangenen
moesten hier antwoord geven op vragen over hun connectie met de
NICA (Netherlands Indies Civil Administration) |
|
|
|
één van
die Indische Nederlanders
die opgepakt werden was Ruud van Leeuwen, die als 14
jarige, terwijl hij met twee vriendjes knikkerde op het
erf van zijn ouderlijk huis, opgepakt werd. Hij kwam via
de Simpangclub, uiteindelijk terecht in de Werfstraat
gevangenis in Soerabaja. |
 |
|
Ruud van Leeuwen, hier rechts. De meeste mensen kennen hem als parkeerwachter op Bronbeek
(foto Geertje)
|
|
|
|
Indrukwekkende
documentaire: |
|
Pia van der Molen en Michiel Praal maakten een indrukwekkende documentaire over de bevrijdingsactie in de Werfstraatgevangenis.
Ruud van Leeuwen is hierin ook te zien en te
beluisteren. |
|
|
|
|
|
Documentaire zie
-
Jack Boer,
bevrijder van 2384 Nederlanders- |
|
|
 |
|
De man die
o.a. Ruud van Leeuwen bevrijdde uit de
Werfstraatgevangenis is overleden op 5
september 1993. Hij werd 82 jaar. Zijn naam en
zijn nationaliteit zou voor velen lange
tijd onbekend blijven. Het bleek een Nederlander
te zijn, reserve-kapitein bij het
Koninklijk Nederlands-Indisch Leger:
Jack Boer
|
|
|
|
|
|
|
Via luidsprekers in de stad Soerabaja verklaarde
de PRI (Pemoeda Repoeblik Indonesia),
- #'Bung
Tomo'
oftewel Sutoma de oorlog aan een ieder die ook
maar één druppel Nederlands bloed in de aderen had. |
|
|
|
De vele honderden mannen en jongens vanaf 14
jaar, die in groepen ondervraagd waren in de Simpang Club werden
rond een uur of zeven op trucks geladen en richting de
Kalisosokgevangenis aan de Werfstraat vervoerd. Dit was veruit
de grootste gevangenis van Soerabaja. Ook uit andere delen van
de stad arriveerden gevangenen op deze centrale locatie. Later,
toen deze centrale locatie overvol zat brachten de Indonesiërs
de gevangenen naar andere plekken zoals de Boeboetangevangenis. |
|
|
|
Maar net als bij de ondervragingen bij de Simpang Club liep het
enorm uit de hand. De kampongbewoners zagen hoe de toegetakelde,
angstige en vernederde Europeanen op trucks door de hoofdstraat
reden. Het was een totaal ander beeld als de ooit machtige en
trotse kolonisators. Dit ontketende een enorme woede bij een
deel van de bevolking die de trucks naar de Werfstraat gingen
volgen. Van de eerste trucklading overleefde bijna niemand het
gewelddadige traject dat voor hen was uitgestippeld. Een
gevangene (Aljé van de Goot) beschrijft hoe hij door de BKR
(Badan Keamanan Rakjat/ Volksveiligheid-organisatie) van de
Simpang Club naar de Kalisokgevangenis werd getransporteerd.
Toen ze aankwamen bij de eindbestemming zagen ze een woedende
menigte. De BKR leden gaven het advies om hard te rennen naar de
veiligheid van de gevangenis.
|
|
|
|
De slachtoffers gingen deze bloederige maandag
‘Bartholomeus maandag’ noemen, naar de massaslachting op
Hugenoten die 1572 in Parijs plaatsvond.
Eén van de belangrijkste vragen die bij deze gebeurtenis
opkomt is of de gevangennemingen al dan niet centraal zijn
aangestuurd. Kwam de opdracht tot arrestatie misschien zelfs
vanuit Jakarta? Op deze vraag is nog geen sluitend antwoord
geformuleerd. Er is namelijk geen onweerlegbaar bewijs gevonden.
Bussemaker gelooft in een direct order vanuit Jakarta, van
Soekarno zelf. Het is in zijn optiek namelijk ondenkbaar dat de
arrestaties van mannen en jongens in heel Java rond 15 oktober
toevallig plaatsvonden. Het was een centraal gestuurde en door
de speciale politie uitgevoerde operatie. Willy Meelhuijsen ziet
de arrestaties over heel Java daarentegen wel als een
toevalligheid. Het kon wel zijn dat de arrestaties in Soerabaja
gevolg hadden in andere steden op Java. Maar het was in
Soerabaja begonnen uit angst voor steun aan de geallieerde
invasie en om de Europese mannen te beschermen tegen het
Indonesische volk. William Frederick geeft daarbij aan dat
Soekarno in het geval van bescherming van de Europese bevolking
wel een bericht zou hebben verstuurd naar de SEAC (South East
Asia Command) . Toch lijkt in Soerabaja het overgaan tot
internering een mengeling van protectie tegen de invasie en een
poging de Nederlanders te beschermen tegen het geweld van de
rakjat. Uiteindelijk zou de internering duren tot de Britse
bevrijding een kleine maand later, op 10 november.
|
|
|
|
De Britse autoriteiten ondernamen verschillende
pogingen om geďnterneerden vrij te krijgen. Britse troepen
raakten steeds in gevecht met pemoeda's. De gevangenen hoorden
voortdurend schietpartijen. Op 26 oktober slaagden
Brits-Indische troepen erin een kleine 40 mannen uit de
gevangenis te bevrijden. Op 10 november werden de andere
geďnterneerden bevrijd door een groep Ghurka-commando's onder
aanvoering van lt. J.L. (Jack) Boer. Zij werden
overgebracht naar het A-kamp in het havengebied. |
|
|
|
De slotsom is, dat begin oktober de sfeer in
Soerabaja daadwerkelijk omsloeg. De kampong organiseerde
zichzelf. De fragiele politieke structuur die de KNID (Komite
Nasional Indonesia Daerah/ Regionaal Comité) , BKR en PRI hadden
opgebouwd bleek steeds moeilijker te behouden.
|
